HABER: SÜMEYRA YARIŞ TOPAL / MÜGE BİBER / ŞEREF KILIÇLI

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, “Rakamların bize söylediği Covid-19’un esiri olmadan hayata dönmemiz gerektiğidir. Üreterek hayatı yeniden açacağız. Ürettikçe güçleneceğiz, güçlendikçe önümüze çıkan fırsatları değerlendirebileceğiz” dedi.
415 bin işletmenin üye olduğu İTO’nun 138 yıllık tarihinde ilk kez online ortamda gerçekleştirdiği aylık olağan Meclis Toplantısı’nda konuşan Avdagiç, “Türkiye nasıl halkının sağlığını korumayı başardıysa, ekonomisini de yeniden ayağa kaldırmayı başaracaktır. Ekonomi zincirimizin hassas halkalarının kopmaması için üretime devam etmeliyiz. Salgınla mücadeleyi her şeyi öteleyerek sürdürebilmemiz mümkün değil. Üretmeye devam etmek zorundayız” diye konuştu.

EN GEÇERLİ SÖZCÜK DAYANIKLILIK

Şirketlerin küresel değer zincirlerinin değiştiğini belirten Avdagiç, “Artık en geçerli sözcük, ‘verimlilik ve kârı maksimize etmek’ olmayacaktır. Artık en geçerli sözcük, ‘dayanıklılık’ olacaktır. Dayanıklılık yarışında önde olanlar da ipi göğüsleyecektir” dedi.
Avdagiç, Türk iş dünyasının medikal ekipman üretim performansı ile Covid-19’a karşı koymada çok başarılı bir sınav verdiğinin altını çizerek, şunları söyledi: “Farklı sektörlerden Türk şirketleri, tıbbi malzeme ve cihazda dünyadaki lider konumunu ve kritik üretim kapasitesini gösterdi. Bu süreçte Türk iş dünyası, devletimizin kurumlarıyla el ele verip sadece cerrahi maske üretmedi, onu imal eden makinayı da, yazılımını da üretme kabiliyetini gösterdi.”

SAĞLIK PERSONELİNE MÜTEŞEKKİRİZ

Şekib Avdagiç, salgınla mücadelede, sağlık ordusunun özverili çalışmalarının kritik rol oynadığına da dikkati çekerek, “Hastabakıcısından profesörüne kadar her biri hayatlarını hiçe sayarak, tıpkı cephede savaşıyormuş gibi mücadele ettiler. Sizlerin huzurunda Sağlık Bakanımız Sayın Fahrettin Koca’nın şahsında bütün sağlık personelimize iş dünyamız adına bir kez daha şükranlarımı sunuyorum” dedi.

POST-AMERİKA DÜNYASI

Dünyanın gelişmiş ülkelerinin pandemi karşısında çaresizliğine, sağlık sistemlerinin çöküşüne şahit olduklarına işaret eden Avdagiç, “İngiltere, ABD ve İtalya gibi ülkelerin ‘iki kritik hastadan birine solunum cihazı verip, diğerine verememe’ karşısında seçim yapmak zorunda kaldıklarını gördük. Algıyı ve gerçekleri gördük. Covid-19 salgını bize, dünyaya yön verdiği düşünülen ülkelerin nasıl içlerine döndüğünü gösterdi. Dünyaya ‘nizamat’ veren ülkelerin nasıl rollerini unutup kendi dertlerine düştüğünü izledik. Bu yüzden birçok uzman da ‘Post-Amerika Dünyasını’ tartışıyor” değerlendirmesinde bulundu.

ÜYEMİZDEN GELENİ ÜYEMİZ İÇİN HARCIYORUZ

Başkan Şekib Avdagiç, İTO’nun bu süreçte İstanbul iş dünyasının görüşlerini, sıkıntılarını ve çözüm önerilerini Bakanlıklar, Valilik ve TOBB ile görüştüklerini, anında çözüm üretilmesini sağladıklarını anlattı. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu tarafından geçtiğimiz hafta açıklanan 2020 Nefes Kredisi’ne İTO olarak en büyük katkıyı verdiklerini belirten Avdagiç, “Üyemizden geleni, 138 yıldır olduğu gibi üyemiz için harcamaya devam ediyoruz” dedi.

ÖNERİLERİMİZLE ALINAN TEDBİRLER

Güncel sorunların İstanbul İl Pandemi Kurulu’nda ve tüm Bakanlıklar ile Valilik nezdinde adeta saat saat takibini yaptıklarını belirten İTO Başkanı Şekib Avdagiç, “Hükümetimizin, Valiliğimizin Covid-19’a ilişkin aldığı tedbirlerin birçoğunda İTO’nun katkısı bulunmaktadır” dedi. Avdagiç, hastanelerin ihtiyaçlarını karşılamada hiç tereddüt etmediklerini, tıbbi malzemelerin teminini önemsediklerini kaydetti. Avdagiç, İTO’nun sunduğu ve kabul edilen taleplerden bazılarını şöyle sıraladı:
* Nisan, mayıs ve haziran ayındaki muhtasar, KDV, SGK ödemeleri 6’şar ay ertelendi.
* Konaklama vergisi, 1 Ocak 2021 tarihine kadar ertelendi.
* Havayolu yolcu taşımacılığında KDV oranı 30 Haziran 2020 tarihine kadar yüzde 1’e indirildi.
* KGF desteği 500 milyar TL’ye çıkarıldı.
* Ticari Alacak Sigortası kapsamına cirosu 125 milyon TL’ye kadar olan işletmeler de dahil edildi.
* Covid-19 salgınından etkilenen ve nakit akışı bozulan firmaların kredi, anapara ve faiz ödemeleri asgari 3 ay ötelendi ve ilave finansman desteği sağlandı.
* İşe Devam Kredi Desteği kredi limiti 125 milyar TL’ye çıkartıldı.
* Tüm sektörlerde KGF destekli Çek Ödeme Destek Kredi sağlandı.
* Tüketici harcamalarını artırmak amacıyla düşük faiz oranında uygun finansman imkanı sağlandı.
* Kısa Çalışma Ödeneği kapsamında başvurular kolaylaştırıldı ve şartlar esnetildi. İstenen belge sayısı 10’dan 2’ye düşürüldü.
* Esnek ve uzaktan çalışma modellerinin mevzuata göre daha uygun hale getirilmesi sağlandı.
* Asgari ücret desteği devam ettirilecek. Desteğin artırılması konusunda çalışmalar sürdürülüyor.
* Mart ayı KDV ve BA/BS beyannameleri ve ödemeleri 1 ay ertelendi.
* Mersin limanında ardiye ücretleri düşürüldü.
* SGK ve muhtasar beyannameleri birleştirilmesi, 1 Temmuz 2020’ye ertelendi.
* Kapıkule Gümrük Kapısı’na hızlı tanı PCR testi yapan mobil laboratuvar kurulmasına ve hızlı tanı Covid-19 testi yapılmasına onay verildi.
* KOSGEB’in kredi destek programları kapsamında bankalardan kredi kullanan işletmelerin 30 Haziran’a kadar olan borçları, 3 ay süreyle faizsiz olarak ertelendi.
* Faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunmayan işletmelerin su giderleri 3 ay süreyle ertelendi.
* 2019 hesap dönemine ait kurumlar vergisi beyannamelerinin verilme süreleri ile bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süreleri, 1 Haziran 2020 gün sonuna kadar uzatıldı.
* Eximbank kredileri için KGF kefaleti kullandırılabilecek. Bunun yanı sıra Eximbank kredileri başta olmak üzere kredi teminatlarının azaltılması ya da kaldırılması yönünde çalışmalar devam ediyor.
* TOBB 2020 Nefes Kredisi hayata geçirildi.
* Irak ve İran sınır kapılarından giriş yapan Türk şoförlerin 14 günlük karantina süresini beklemeden (72 saat içerisinde) tekrar yurtdışına çıkış yapmalarına izin verildi.
* Aciliyet arz eden ilaç, tıbbi malzeme ve gıda taşıyan araçlara gümrüklerde öncelik sağlandı.

MESLEK LİSELERİ YÜZ AKIMIZ OLDU

Şekib Avdagiç, İstanbul Ticaret Odası’nın inşa ettirdiği 40’a yakın mesleki ve teknik lisenin, İstanbul’da himaye ettikleri 54 adet meslek lisesinin bu süreçte yüz akları olduğunu vurgulayarak, “Bu liseler ürettikleri maske gibi malzemelerle, anında zor şartları kolay kılacak yeteneğe ve üretim kabiliyetine sahip olduklarını gösterdi” dedi.

COVID-19’DAN BİR BÜYÜME HİKAYESİ YAZARAK ÇIKABİLİRİZ

“Genç ve talepkâr nüfusumuzu da dikkate alırsak Türkiye, bu salgından, bütün kısıtlara rağmen dünyadan farklı bir büyüme hikayesi yazarak çıkma fırsatına sahip” diyen Şekib Avdagiç, sözlerini şöyle tamamladı: “Bu salgında Türkiye, üretim kabiliyetini herkese gösterdi. Yerli üretimin önemi bir kez daha ortaya çıktı. Gıda güvenliğinin, kendi kendine yeterli olabilmenin, modern tarımda bir güç olmanın hayatiyetini herkes kavradı. Şimdi Türkiye, dünya ekonomisi daralırken önemli bir şansa sahip. Türkiye, tıpkı ‘Bizbize Yeteriz Türkiyem’ mottosunda olduğu gibi bu salgından, iç talebi canlandırarak ve yerli üretime yönelerek çıkacaktır. Böylece Türkiye, bu salgını en az hasarla atlatacaktır. En az hasarla atlatmanın ötesinde, doğru hedeflere odaklandığında, bu musibetten güçlenerek çıkacaktır.”

MECLİS’TEN YANSIMALAR

Bugünler de geçecek faaliyete devam

İstanbul Ticaret Odası Meclis Başkanı Öztürk Oran, dünyanın önceki salgın hastalıkları gibi bu hastalığı da makul bir sürede yeneceğini belirterek, “İşte o vakit ertelenen talebin de etkisiyle son yıllardan çok daha hızlı bir küresel büyümeye şahit olacağız. Mesele, salgın sonrası yeni düzene en hızlı şekilde adapte olabilmek” dedi.

Sorumluluklarının her zamankinden daha fazla olduğuna işaret eden Oran, şunları söyledi: “Burada dillendirilecek fikirler, öneriler, görüşler sizin talepleriniz, düşünceleriniz Türkiye ekonomisi için bu zorlu süreçten çıkış haritasını oluşturacak. Odamız, özellikle bugünlerde tüccar ile hükümetimiz arasındaki işlerliği en yüksek, en verimli diyalog kanalı olarak her zamankinden daha fazla öne çıkıyor. Bu süreçte amacımız, üretim ve ticaret kapasitemizi hayatta tutmak, firmalarımızı, girişimcilerimizi yaşatmak, istihdamı kapılarını açık tutmak. Hükümetimiz de elini taşın altına koymuş durumda. Bizler yeniden ayağa kalkıp çalışmaya devam edeceğiz. Her ne kadar mübarek Ramazan ayında birlikte iftar yapamasak da Allah’ın (c.c.) izniyle bugünler de geçecek.”

Tarımın finanse edilmesine destek veriyoruz

Mustafa Manav- Meyve ve Sebze Meslek Komitesi: Biz hal tüccarı olarak sattığımız ürünün bedelini 15 gün içinde köylüye, yani üreticiye göndermek zorundayız. Göndermezsek cezai müeyyidesi var. Tarım üretiminin finanse edilmesine destek veriyoruz. Ancak marketlere soruyoruz siz niye 4-5 ayda ödüyorsunuz? Böyle yaptıklarında köylünün finans yükü artıyor. Torba yasasında meyve sebzenin ücretinin en geç 1 ay içinde ödeneceği konusunda bir düzenleme olacağı söylenmişti. Ancak o paragraf çıkarıldı ve bunun arkası gelmedi. Milyonlarca köylü mü önemli yoksa 20-30 market mi önemli? Köylünün parası neden marketlerde mevduata dönüştürülüyor? Ticaret Odası bu konuyu destekliyor mu?

Mülk sahipleri kirada anlayış göstermeli

Mehmet Yıldırım- Baklava, Pasta ve Şekerli Mamüller Meslek Komitesi: Sektörümüz de salgından çok etkilendi. Satışlarımız yüzde 20-30’a kadar düştü. Ekonomik olarak zor bir süreçten geçiyoruz. Desteklerin bazılarından yararlanamadık. KDV ve SGK primi ertelemesinden bizim sektörümüz yararlanamadı. Bu kapsama da bizim sektörümüz alınmalı. Sokağa çıkma yasağı günlerinde baklava ve tatlı sektörünün de paket servisi yapmasına müsaade edildi. Cumhurbaşkanımıza, hükümetimize ve Odamıza desteği için teşekkür ediyoruz. Online satış ve servis ağının ne kadar önemli olduğunu bu süreçte gördük. Tüm işletmeler artık bu alana yönelik daha çok adım atacaklardır. Yüksek kiralar tüm sektörleri ilgilendiriyor. Bu kira meselesine maalesef çözüm getirilemedi. Sokağa çıkma yasaklarıyla işletmeler ayda 10 gün kadar kapalı. Mülk sahiplerinin bu zor süreçte işletmelere destek vermelerini rica ediyoruz.

Çek ve senetler için çalışma yapılmalı

Giyasettin Eyyüpkoca- Hazır Giyim ve Konfeksiyon Meslek Komitesi: Dünyanın yeni bir döneme gireceği konuşuluyor ama yeni dönemde ticaret nasıl olacak konuşulmuyor. Sektörler nasıl hareket edecek bu konuda yol gösterilmeli. Salgından normale dönüş süreci eylül ayı görünüyor. Yaz sezonunu kaybettik. Birçok insan çek ve senet yazdı. Bu çeklerin yüzde 60’ı veya 70’i geri dönecek. Bugün stoklarındaki ürünlerini satamayan insanlar bu çekleri ve senetleri 6 ay sonra nasıl ödeyecekler?  Çek ve senetlerin ödenmesi konusunda da bir çalışma yapılmalı.

Nefes kredisinde esneklik tanınmalı

Hüseyin Karasu- Tekstil Terbiye Meslek Komitesi: Mücbir sebebi 27 Mart’tan bu yana konuşuyoruz. Fakat sektörlerin yüzde 90’ı mücbir sebepten faydalanamamış. Zarar gören sektörler buna girmeyecekse düzenleme neden çıkartıldı? Nefes kredisi meselesinde henüz bizim sektörden olumlu cevap alan yok. Denizbank’a biraz esneklik tanıması için girişimde bulunulmasını talep ediyoruz. 10-11 tane madde var. İnsanlar zaten zor durumda şart koşulmamalı. Aidat ödemeleri ekime ertelendi. Kredi için Oda üyelerinden aidat borçlarını kapatmaları isteniyor mu? Ayrıca elektrik, su, doğalgaz faturalarından en azından yıl sonuna kadar KDV alınmamalı.

Sektörümüzün finansman imkânları artırılmalı

Tamer Dinçşahin- Taşımacılık ve Lojistik Hizmetleri Meslek Komitesi: Bu dönem, lojistiğin vazgeçilmez olduğunu da gösterdi. Bu zor süreçte de kesintisiz hizmet veriyoruz. Şoförlerimize 14 günlük karantina süreci oldu. Konsolosluklar kapalı olduğu için vize sorunu da yaşandı. Ancak hiçbir sektörü lojistik konusunda mağdur etmedik. Nisan ayında işler yüzde 55 azaldı. Kapıkule’den günde 1900 araç çıkış yaparken 800’lere düştü. Pandemi sonrası için özellikle ele alınacak sektörler arasında lojistik de olmalı. Lojistik sektöründe kredi derinliği ve finansman imkânları daha fazla olmalı. Çünkü sektörümüzün özkaynakları sınırlı. Bu yıl SGK gibi ödemelerin en az 6 ayı alınmamalı. Motorlu taşıtlar vergisi de bu dönemde alınmamalı. KDV iadeleri daha çabuk verilmeli. Antrepolarda teminatlarımız 2.5 kat arttı, bu azaltılmalı.

Anneler gününde çiçekçiler açık olmalı

Kadir Gümüş- Peyzaj ve Çiçekçilik Meslek Komitesi: Normal dönemde perakende çiçekçilik sektörümüz 1 Nisan ile 15 Haziran arasında yoğun iş yapıyordu. Ancak salgının getirdiği birçok sorunla hepimiz karşı karşıya kaldık. Şu dönemde çiçekçi dükkanlarının yüzde 70’i kapalı. Açık olan dükkanlar ise yüzde 15 civarında iş yapabiliyor. Anneler gününde sokağa çıkma yasağı konusunda bir istisna olabilir mi? O gün belli saatlerde izin verilebilir mi? Anneler gününde çiçekçi dükkanlarına sokağı çıkma yasağı konusunda bir istisna talep ediyoruz.

Sağlık çalışanlarına şehitlik mertebesi verilsin

Mustafa Cantürk-Sağlık Hizmetleri Meslek Komitesi: Sağlık sektöründe çalışan 7 bin 438 kişi Covid-19’a yakalandı. Bu hastalıktan vefat eden de birçok sağlık çalışanımız var. Covid-19’dan vefat eden sağlık çalışanlarına, yasal haklarıyla şehitlik mertebesi verilmesini istiyoruz. Ayrıca sağlık çalışanlarına İlçe Sağlık Müdürlüğü tarafından verilen N95 maskeler standartlara uygun değil. Bu tür maskelerin kurumdan kuruma satışına izin verilsin. Kaliteli maske bulup satın almak istesek bile alamıyoruz. Bu süreçte THY’nin KDV’si yüzde 8’den 1’e indirildi. Sağlık hizmetleri ya da tıbbi cihaz ve ilaç sektöründe KDV’ler inmiyor. Biz bu süreçte yüzde 80 gelir kaybına uğradık. Gelir vergisi stopajlarının ertelenmesini değil, hiç alınmamasını istiyorum.

Kredilerden neden faydalanamıyoruz

Numan Hocaoğlu/ Gözlükçülük ve Saatçilik Meslek Komitesi: Sektörümüzde Mücbir Sebep kapsamına alınanlar oldu. Bizim perakende kısmımız bu sisteme dâhil oldu ancak; toptancısı, ithalatçısı, ihracatçısı ayrıca lens üreticisi dâhil olmadı. 30 Mart’ta Kısa Çalışma Ödeneği’ne başvurmama rağmen henüz sonuç gelmedi. Birkaç gün önce oda ve borsa üyelerinin de düşük faizli krediden faydalanma imkânı bulduğuna dair sevindirici haber geldi. Ancak Halkbank’ın bu kredisinden faydalanabilme imkânı olan esnaf sayısı çok az.

İlk dönem geçici beyanname verilmesin

Hacı Demir-Mali Müşavirlik Meslek Komitesi:  Bizler bu süreçte mali müşavirler olarak iş yükü en çok artan sektörler arasında yer alıyoruz. Yaşadığımız bu günlerde birçok destek açıklandı. Destekler, keşke NACE kodlarında ayrım yapılmadan tüm meslek gruplarına verilseydi. Tek kişi çalışanlara destek verilmedi. İşsizlik Sigortası’na Bağ-Kur sigortalılar da başvurabilsin. Kısa Çalışma Ödeneği’nden faydalanamayanlar için verilen bin 100 TL ödenek yeterli değil. Ticari firmalarımız maske temin edemiyor. 10 kişinin altında çalışanı olan ne olacak? Ayrıca, ilk dönem geçici vergi beyannamesi verilmesin ikinci dönem verilsin.

Kredi borçları ertelensin

Ferhan Ademhan-Toptan ve Dış Ticaret Meslek Komitesi: Nefes Kredisi güzel oldu, ancak faydalanabilmek için iki yıllık bir firma olma şartı aranıyor. Bir yıl öncesinde ülkesine inanarak kurulan firmanın ne suçu var? Ayrıca özel bankalara olan kredi borçları, düşük bir faizle üç ay süreliğine yeniden yapılandırılsın.

‘Maskede sayı sınırı olmasın’

Serkan Bilir- Restorasyon ve İzolasyon Meslek Komitesi: İstanbul dışında üretim yapan firmalarımız var. Gidiş gelişte çok engelle karşılaşıyorlar. Bu engeller kaldırılsın. Maske temini için 10 kişi şartını anlayamıyorum. Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgili bize çok şikâyet geliyor. Geri dönüş gelmediğini söylüyorlar. İş hayatına dönmeyi sağlayacak önlemler daha sıkı alınmalı.

Patentin önemi artacak

Kemal Yamankaradeniz- İşletme Destek Hizmetleri:  Pandemi sonrası en çok konuşulan konu patent ve marka olacak. Yeni ürün ihtiyaçları daha çok ortaya çıkacak. Üretimin ne kadar önemli olduğunu bize bu pandemi gösterdi. Bu süreçte bizim sektörümüzdeki firmalarımız çalışmaya devam ediyor. Biz de bu süreçte Mücbir Sebep kapsamına alınmayı dilerdik. Hizmet sektörü bundan sonra daha aktif olarak faaliyet gösterecek. Bu sektör yüzde yüz yerli olarak faaliyet gösteriyor. Sektör, bu süreçte Türkiye’de hala patent üretebiliyor. Mart ve Nisan ayında patent ve marka müracaatında dramatik düşüşler yok. Yeni dönemde teknolojik yenilikler yapılırken finansmana büyük ihtiyaç duyulacak. Bankalar, proje teminatını daha fazla göz önünde bulundurmalı.

Ülkeler arası takas sistemi kurulabilir

Bekir Taner Ateş- İplik Ve Elyaf Ürünleri Meslek Komitesi: Tekstil sektörü 45 milyar dolarlık sektör. Fakat sektör durmuş durumda. Avrupa’daki ve Rusya’daki ticari alacaklarımızı alamıyoruz. Ya da karşı taraf ciddi iskonto istiyor. Avrupa gümrüklerindeki mallarımız duruyor. Bu konu da bakanlık nezdinde girişimler bekliyoruz. Bunun dışında çeklerini yazdırmaya başlayan firmalar var. Çeklerini yazdıran 10 firmanın 3 veya 4 tanesi daha yazdırırsa sektör yüzde 50 kaybeder. Diğer konu, elimizde kalan yazlık mallar. Şuan da her ülkenin üretim fazlalığı var. kiminin hammadde kiminin petro kiminin orman ürünü elinde kalmış durumda. Bizim de tekstil ürünleri elimizde kaldı. Devletimiz takas sistemi kurulabilir. 

Elektrik ve Doğalgazda indirim yapılmalı
Halit Örgad- Ev Tekstili Meslek Komitesi: Elektrik enerji konusunda petrol fiyatları yüzde 75 düştü elektrik doğalgaz indirim yapılmalı devletin verdiği destek paketleri yetersiz kalıyor. 25 bin destek kredisi ile ilgili daha arkadaşlarımızdan alabilen kimse olmadı. 1 ay evvel müracaat etmiş kimsenin kredisi çıkmadı. Kısa çalışma ödeneğinde de aynı sorun yaşanıyor. Bizim vazifemiz bunları gündeme getirmek. 1.160 TL işsizlik parası yetersiz.

Kiralar yıl sonuna kadar yüzde 50 indirilmeli
İlhan Yılmaz- Trafik Müşavirliği Meslek Komitesi: 2012 yılında sektörde KDV yüzde 18’e çıkarıldı. Bunun yüzde 1’ e indirilmesini istiyoruz. Bu arada havalimanlarındaki rent a car ofis kiraları 20 bin Euro. Önerimiz, üç  ay kira alınmasın, yıl sonuna kadar da yüzde 50 indirim yapılması. Bu arada bir diğer konu oto kiralama sektörü. Valilikten gelen taleplerle yaklaşık 1000 adet araç Vefa ve Sağlık Bakanlığı hizmetine sunuldu. Normalde bunların aylık kira geliri 4 milyon TL eder. Pandemiden sonra bireysel araç kullanan sayısı artacak. Turizmde de bireysel ve karavan talebi olacak. Sıfır karavan almak isteyenler için ÖTV’ler çok yüksek. Bu nedenle 8 ile 10 yaşındaki araba alıp bunu karavana çeviriyorlar. 

Hepimiz aynı gemideyiz
Nuri Özelmacıklı- Emlak Müşavirleri Meslek Komitesi: Hepimiz aynı geminin içindeyiz. Hepimiz tüccarız, fakat devletin sunduğu paketlerde şirketimizin NACE koduna baktığımızda hiçbir şey çıkmadığını görüyoruz. Muhasebecim, İŞKUR’a gidiyor ama sonuç alamıyor. Adalet göçerse sistem göçer.